Posted 30 March 2009 - 08:01 AM
BANIN "Qafqaz Gunleri"
Chox semimi dille yazilmish avtobioqrafik romandir. Eser boyu ele etiraflarin shahidi olursan ki, choxlari belke de teklikde bele olsalar bu etiraflari etmekden chekinerdiler. Hem Azerbaycan, hem dunaya yaziichilarinin xeyli eserlerini oxumusham, her birinin ozunemexsus gozelliyi var. Ancaq bu eser uslubu, dilinin hedden artiq sadeliyi, heqiqetin tehrif olunmadan (ve ya chox cuzi tehrifi) tesviri ile oxucunu valeh edir. Baki milyonchularinin heyati, onlarin terifelayiq ve noqsanli terefleri; Kohne Baki; milyonchularla sade camaatin tezadli heyati, birincilerin Avropasayagi, sonuncularin movhumatchi Sherq medeniyyetleri; inqilab, onun yaratdigi chaxnashma, milyonchularin iflasi; en esasi ise genc bir qizin ushaqliqdan butun bu tarixi hadiselerle boyumesi, onlarin canli shahidi olmasi, sonsuz servet ve acligin dadini duymasi, dushunceleri, duygulari, etiraflari eser boyu ele gozel sehnelerle tesvir olunur ki, ele bil ozun de hemin dovrde yashayirsan.
Acigi desem, indiye qeder Baki milyonchularinin heyati, onlarin debdebeli mulkleri, ushaqlarina Avropanin en yaxshi dayelerini, terbiyechilerini tutub elm, medeniyyet oyretmeleri, indiki varli tebeqenin choxundan ferqli olaraq olkesi, kasib tebeqe uchun nese etmeleri ve s mende xususi maraq oyadib. Shexsi fikrime gore, onlarin var-dovletinin tam musadire olunmasi haqsizliqdir. En azindan ona gore ki, olkesine xeyir veren insanin ushaqlari, neveleri hamisi vetenden didergin salindi, choxlari bir tike choreye mohtac yashayib dunayalarini deyishdi. Bu haqda danishsam movzudan kenara chixacam. Eseri oxuyanda qibteyle yanashdigim milyonchu heyatinin pis, chatishmayan, menfi chetlerini de gormek mumkundur, hetta demek olar ki, bu chetler yeterince choxdur.
Belke, diger oxucu bu hissleri kechirmeyecek, eser ona tesvir etdiyim kimi maraqli gelmeyecek, ve ya menim kimi ilk teessuratin neticesinde roman haqqinda urekdolusu danishmayacaq, ancaq yene oxumaga deyer. Eserin muellifi iki taninmish Baki milyonchusu- Musa Nagiyev ve Shemsi Esedullayevin qiz nevesi Ummulbenidir (Banin). 1905-ci ilde Baki sheherinde anadan olmushdur. Korpe iken anasini itirdiyinden avropali daye ve terbiyechilerin nezareti altinda boyumushdur.1924-cu ilde Turkiyeye muhaciret etmish, oradan da Fransaya kochmushdur.